ID #3005 | ημερομηνία: 2020-06-07
Χρύσα Βασιλείου | 31 κριτικές
Συγκινητικό.
Οι περισσότεροι γνωρίζουν τον Philip Kerr ως έναν από τους σπουδαιότερους εκπροσώπους της αστυνομικής νουάρ λογοτεχνίας, αλλά η ταλαντούχα πένα του «γέννησε» και αρκετά παιδικά βιβλία.
Το «Φρίντριχ, ένας σπουδαίος ντετέκτιβ» είναι ένα από αυτά, καθώς επίσης και το κύκνειο άσμα του σ’ αυτό το είδος.
Η ιστορία διαδραματίζεται στο προπολεμικό Βερολίνο, ανάμεσα στα 1931 και 1933. Ο Φρίντριχ Κίσελ είναι ένα δεκατριάχρονο αγόρι που αγαπάει τις αστυνομικές ιστορίες και τα μυστήρια. Είναι επίσης φανατικός θαυμαστής, γείτονας και φίλος του συγγραφέα Έριχ Κέστνερ, ενώ το Ο Αιμίλιος και οι ντετέκτιβ είναι το αγαπημένο του βιβλίο. Όταν μεγαλώσει, ονειρεύεται να γίνει ένας πραγματικός ντετέκτιβ. Μέχρι τότε όμως αρκείται στο να παριστάνει τον ντετέκτιβ μαζί με τους αγαπημένους φίλους του, τα δίδυμα Άλμπερτ και Βικτόρια. Οι τρεις τους τριγυρίζουν στους δρόμους και τα πάρκα του Βερολίνου με όλη την ανεμελιά της ηλικίας τους, όμως τα πράγματα γύρω τους αρχίζουν να μη δείχνουν πια το ίδιο ανέμελα. Η σκιά του Χίτλερ και του ναζιστικού κόμματος έχει αρχίσει να πέφτει βαριά πάνω από τη Γερμανία και οι πρώτες συνέπειες της πολιτικής του δεν αργούν να φανούν.
Όταν ένας ντετέκτιβ της αστυνομίας ζητά από τα παιδιά να παρακολουθήσουν τις κινήσεις ενός άντρα που θεωρείται κατάσκοπος, ο Φρίντριχ δεν φαντάζεται πόσο θα αλλάξει η ζωή του. Όμως ο ενθουσιασμός του για την «αποστολή» ξεφουσκώνει, όταν ανακαλύπτει πως πρόκειται για τον Έριχ Κέστνερ. Οι τρεις φίλοι μπλέκουν σε ένα επικίνδυνο παιχνίδι και γίνονται άθελά τους μάρτυρες ενός εγκλήματος. Καθώς ο καιρός περνάει και η Γερμανία αλλάζει πρόσωπο, ο Φρίντριχ νιώθει ότι ωριμάζει απότομα και ότι παράλληλα η παιδική του ηλικία χάνεται σιγά σιγά, παίρνοντας μαζί της την αθωότητά του. Αυτά που θα παλέψει να διατηρήσει τώρα ο Φρίντριχ ανέπαφα είναι η ψυχή του και η πίστη του στο καλό, την αλήθεια και τη δικαιοσύνη…
Λίγοι συγγραφείς μπορούν ν’αναπλάσουν την ατμόσφαιρα της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου με τέτοια πιστότητα όσο ο Philip Kerr. Και πράγματι, ζωντανεύει μπροστά στα μάτια του αναγνώστη με έναν γρήγορο παλμό που ακολουθεί πιστά τις εξελίξεις και με μια συγκλονιστική αληθοφάνεια. Επίσης, λίγοι συγγραφείς παιδικής λογοτεχνίας μπορούν να αποδώσουν μια από τις πιο σκληρές και ζοφερές περιόδους του 20ου αιώνα με έναν τρόπο απλό και κατανοητό, που διαπαιδαγωγεί το παιδί ή τον έφηβο και παρουσιάζει τα γεγονότα χωρίς απόπειρα ωραιοποίησης, αλλά ταυτόχρονα έτσι ώστε να μη μεταδίδουν με ωμότητα τη βαναυσότητα ή τη φρίκη που συναντά κανείς σε ένα αντίστοιχο ενήλικο μυθιστόρημα. Μέσα από τις περιπέτειες του Φρίντριχ και των φίλων του, θίγονται θέματα όπως η άνοδος των Ναζί στην εξουσία, η «θεοποίηση» του Χίτλερ, ο διωγμός των Εβραίων και των αντιφρονούντων, η λογοκρισία, η πλύση εγκεφάλου -ιδίως των νέων ανθρώπων- και η μετατροπή της δημοκρατίας σε ένα επικίνδυνο μόρφωμα. Ταυτόχρονα όμως εξυμνούνται οι έννοιες της παιδικής αθωότητας, του καλού και του κακού, της φιλίας, της εμπιστοσύνης, της πίστης στα ιδανικά και τις αξίες. Μέσα από την αφήγηση, όλα αυτά βρίσκουν τον δρόμο τους για τα μάτια, το μυαλό και την καρδιά του αναγνώστη.
Στο πρόσωπο του Φρίντριχ αποτυπώνονται η ψυχολογία και η προσωπικότητα του Βερολινέζου εφήβου, που βλέπει την καθημερινότητά του και τις συνθήκες της ζωής του να αλλάζουν· κι όχι προς το καλύτερο. Ο ήρωάς μας βλέπει τον αδελφό του να ασπάζεται τη ναζιστική ιδεολογία, τον καλύτερό του φίλο να φεύγει από την πόλη επειδή είναι Εβραίος, τα αγαπημένα του βιβλία να καίγονται λόγω μιας παρανοϊκής μανίας, ανθρώπους του πνεύματος να καταδιώκονται γιατί θεωρούνται επικίνδυνοι για το καθεστώς. Βλέπει τις αξίες με τις οποίες μεγάλωσε να αλλοιώνονται και ο ίδιος νιώθει να παρασύρεται από το νέο, επικίνδυνο αυτό ρεύμα, γιατί δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Γιατί ο φόβος και η λογοκρισία έχουν εισχωρήσει για τα καλά στη ζωή όλων, παίρνοντας τη θέση της αισιοδοξίας και του αισθήματος ελευθερίας.
Όπως στα περισσότερα βιβλία του Kerr, έτσι κι εδώ «συμμετέχουν» ιστορικά πρόσωπα της εποχής – με πρώτο και καλύτερο τον ομότεχνό του Έριχ Κέστνερ, αλλά και πολλές ακόμα προσωπικότητες του πνεύματος που ήταν αντίθετες στο ναζιστικό δόγμα. Στο σημείωμα που υπάρχει στο τέλος του βιβλίου, ο Kerr αναφέρεται στην τύχη του καθενός κατά τη διάρκεια ή μετά το τέλος του πολέμου. Ο Κέστνερ, ένας σπουδαίος συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας που έχει αγαπηθεί από ολόκληρες γενιές αναγνωστών, συστήνεται εδώ με την πιο ανθρώπινη πλευρά του: ως συγγραφέας που αγαπάει να γράφει παιδικά βιβλία, ως ενήλικας που συναναστρέφεται με παιδιά και απολαμβάνει τον χρόνο που περνά μαζί τους και ως Γερμανός που με θλίψη βλέπει το έργο του να χαρακτηρίζεται επικίνδυνο και να οδηγείται στην πυρά και την πατρίδα του να μετατρέπεται σ’ ένα επικίνδυνο «τέρας», που θέλει να καταλύσει οποιαδήποτε έννοια δημοκρατίας και ανθρωπιάς.
Ο επίλογος είναι αναντίρρητα το πιο συγκινητικό κομμάτι του βιβλίου. Εκεί αποδεικνύεται περίτρανα η ματαιότητα αυτού του καταστροφικού πολέμου. Με έναν αφοπλιστικά λιτό τρόπο, ο συγγραφέας «αποχαιρετά» τον ήρωά του και επιβεβαιώνει ότι, τελικά, ποτέ δεν πρόδωσε τον εαυτό του και τα πιστεύω του – και ίσως να ήταν ένας από τους λίγους που δεν το έκαναν. Από την αρχή ως το τέλος, το συγκεκριμένο βιβλίο είναι ένα εξαιρετικό ανάγνωσμα που μορφώνει, προβληματίζει και συγκινεί, κι οπωσδήποτε αξίζει τον αναγνωστικό χρόνο και μια θέση στα ράφια σας.