ID #81585 | ημερομηνία: 2024-06-17
Ελευθερία Κλεισαρχάκη (μη εγγεγραμμένος χρήστης) |
24 κριτικές
Ένα πραγματικό στολίδι και μια πραγματικά μεγάλη τιμή, ένα κόσμημα αντάξιο των σπουδαιότερων γραπτών
“Κι ο Ανδρέας ακολουθούσε τον καινούριο δάσκαλο και μέρα με τη μέρα ο κόσμος άλλαζε, γλύκαινε. Όχι ο κόσμος, η καρδιά του! Δεν ήταν πια αμαρτία το φαΐ και το γέλιο, η γης στερεώθηκε κινούνται ουρανός σκύβει από πάνω της σαν πατέρας. Κι η μέρα του Κύριου δεν είναι μέρα οργής και πυρκαγιάς, δεν είναι το τέλος του κόσμου. Είναι ο θέρος, ο τρύγος, ο γάμος, ο χορός. Είναι η ακατάπαυτη ανανεούμενη παρθενιά του κόσμου. Κάθε μέρα που ξημερώνει ξανακαινουριώνει η γης, και της ξαναδίνει ο Θεός το λόγο του να την κρατάει στην άγια απαλάμη του.”
Μεγάλη η κουβέντα περί θρησκείας και δεν τολμώ να την ανοίξω. Ωστόσο στα λόγια του Καζαντζάκη βρήκα μια θεώρηση του κόσμου και της εσωτερικότητας που σε μεγάλο βαθμό συμφωνεί με την δική μου πεποίθηση περί “πίστης”.
Όσο παράξενο και αν μου φάνηκε στην αρχή να διαβάζω ένα μυθιστόρημα με πρωταγωνιστή τον Ιησού, όπου μάλιστα παρουσιάζεται αρκετά διαφορετικός έως αγνώριστος από τον Ιησού που μας έχουν “συστήσει” τα διδάγματα της εκκλησίας, τα θρησκευτικά του σχολείου, οι γιαγιάδες μας, ακόμα και οι τηλεοπτικές σειρές, στη συνέχεια αντιλήφθηκα πόση ευχαρίστηση αυτές ακριβώς οι διαφορές μου προκαλούσαν! Ο Ιησούς δεν είναι ο σταθερός, πράος, γεμάτος αυτοπεποίθηση για την καταγωγή του, άφοβος υιός του Θεού που έχουμε γνωρίσει, αντιθέτως είναι ένας απλός άνθρωπος σαν εμένα, σαν οποιονδήποτε, με επιθυμίες, φόβους, αμαρτίες και ανθρώπινα πάθη που παλεύει καθημερινά με το σωστό και το λάθος, με το εύκολο, το ευχάριστο και το δύσκολο, το χρέος απέναντι στους συνανθρώπους του και το Θεό. Οι νουθεσίες του (εκ των οποίων το “αγαπάτε αλλήλους”, ανέκαθεν η αγαπημένη μου “εντολή” και μόνη πραγματικά βάση στην οποία θα έπρεπε να στηρίζεται όχι μόνο ο η χριστιανική πίστη αλλά και η κοινωνία ανεξαρτήτως θρησκευτικών πεποιθήσεων) δεν φτάνουν στον αναγνώστη ως απλά, κούφια λόγια, δεν προέρχονται από κάποιον που είναι γεννημένος με έμφυτη μέσα του την αγιότητα και την καλοσύνη, αλλά από κάποιον ο οποίος βιώνει τα ίδια συναισθήματα και δίνει τον ίδιο αγώνα για την εσωτερική ειρήνη με τον διπλανό του, και καταφέρνει να υπερνικήσει τα ένστικτά του, τον Πειρασμό, διδάσκοντας ότι αν μπορεί εκείνος, ένας απλός άνθρωπος, μπορούν όλοι και αν όλοι το πράξουν, θα βρεθούν δίπλα στο Θεό (= ψυχική ισορροπία, εσωτερική γαλήνη, αποδοχή του εαυτού και των συνθηκών της ζωής μας, κ.ο.κ.).
Ο Ιησούς του Καζαντζάκη είναι βιωματικός δάσκαλος για τον άνθρωπο. Διδάσκει δια του παραδείγματος. Γυμνός, ανθρώπινος και ο ίδιος, βγαίνει στην έρημο να ακούσει το λόγο του Θεού και είναι απόλυτα συγκλονιστική και συγκινητική η σκηνή που αντιλαμβάνεται το βαρύ του χρέος, την αποστολή και τη μοίρα του, και απελπίζεται και κλαίει και φοβάται τη μοναξιά που του είναι γραμμένη…
“ -Δεν φτάνει η αγάπη; ρώτησε.
- Δε φτάνει, όχι, αποκρίθηκε ο Βαφτιστής αγριεμένος. Το δέντρο σάπισε, μ’ έκραξε εμένα ο Θεός και μου ‘δωκε το τσεκούρι. Το ‘φερα και το απίθωσα στη ρίζα του δέντρου. Έκαμα εγώ το χρέος μου, κάμε τώρα και ‘σύ το δικό σου. Πάρε το τσεκούρι και χτύπα!
- Αν ήμουν φωτιά, θα ‘καιγα. Αν ήμουν ξυλοκόπος, θα χτυπούσα. Μα είμαι καρδιά, αγαπώ.”
Από αυτή του την αγάπη για τον κόσμο βρίσκει τελικά τη δύναμη να γίνει το αρνί που θα θυσιαστεί για να σώσει τον κόσμο. Πάνω στον Σταυρό, λίγο πριν το τέλος, βλέπει πώς θα ήταν η ζωή του αν ζούσε όπως ποθεί κάθε άνθρωπος, αν ενέδιδε στον Πειρασμό, στις μικρές και μεγάλες χαρές του απλού ανθρώπου με το σπιτικό και τη δουλειά του, με γυναίκα, παιδιά και βαθιά γεράματα…
Αναλύοντας ηθικούς προβληματισμούς και θίγοντας αιώνια φιλοσοφικά προβλήματα, ο Καζαντζάκης περιγράφει στο μυθιστόρημα του μια πανανθρώπινη και διαχρονική κοινωνία. Η Μαρία, που δεν την ενδιαφέρει κανένας άλλος, ούτε Θεός ούτε συνάνθρωπος ούτε γείτονας, παρά μόνο η ευτυχία και η καλοπέραση του παιδιού της, η Μαγδαληνή, βαθιά μέσα της ένα αθώο κορίτσι που αποζητά και στερήθηκε την αγάπη που ονειρεύτηκε και η απελπισμένη προσπάθεια της να τη βρει, ο αναίσθητος, επί πτωμάτων πατούμενος-καπιταλιστής Ζεβεδαίος, ο καιροσκόπος και συμφεροντολόγος γερο-Ανανίας, που φιλοξενεί και ταΐζει τον Ιησού και την συντροφιά του “μπαίνοντας στα έξοδα” με μοναδικό γνώμωνα το προσωπικό κέρδος, την “πληρωμή” με την μορφή της άφεσης αμαρτιών από τον εκλεκτό και παντοδύναμο μάγο…
Όλοι αυτοί οι χαρακτήρες υπάρχουν ανάμεσά μας, λες και όλο το μυθιστόρημα είναι μια παραβολή για την -ιστορικά ενδεδυμένη για τις ανάγκες του μυθιστορήματος- κοινωνία του σήμερα.
Η απομάκρυνση από την εκκλησία και η εστίαση στην ουσιαστική πίστη είναι μια πνοή δροσερού αέρα, είναι αυτό που εδώ και χρόνια προσπαθώ μάταια να εξηγήσω στη γιαγιά μου και τις φίλες της, τρελές με τη νηστεία και τον τακτικό εκκλησιασμό, πριν επιδοθούν στο κουτσομπολιό της άθεης και αμαρτωλής γειτόνισσας στον απογευματινό τους καφέ. Καταλαβαίνω διαβάζοντας το συγκεκριμένο βιβλίο την βαθιά πνευματικότητα και πίστη του Καζαντζάκη και την πάλη του απέναντι σε μια πνευματικά ανώριμη και άκαμπτη εκκλησία, που όχι μόνο δεν αναγνώρισε πώς αυτό το βιβλίο μπορούσε να ενισχύσει την πίστη στο Θεό και να εμποτίσει με ελπίδα τον μέσο άνθρωπο, αλλά αντιθέτως το είδε σαν όπλο που έπρεπε πάση θυσία να κρυφτεί.
Κορυφαίο δείγμα της χαρακτηριστικής φιλοσοφίας και στοχαστικότητας του Καζαντζάκη, αγνό και φλογερό συνάμα, το συγκεκριμένο έργο είναι φόρος τιμής για τον ίδιο το συγγραφέα αλλά και την ελληνική λογοτεχνία συνολικά.